Διαταραχή Ελλειμματικής Προσοχής-Υπερκινητικότητα (ΔΕΠ-Υ)

Η Διαταραχή Ελλειμματικής Προσοχής και Υπερκινητικότητας (ΔΕΠΥ)

Η Διαταραχή Ελλειμματικής Προσοχής και Υπερκινητικότητας (ΔΕΠΥ) - διεθνώς ADHD: Attention Deficit Hyperactivity Disorder - είναι μια από τις συχνότερες νευρολογικές διαταραχές της παιδικής και εφηβικής ηλικίας και αναφέρεται σε άτομα, που αντιμετωπίζουν προβλήματα διάσπασης της προσοχής και σωματικής υπερδραστηριότητας. Συχνά το σύνδρομο αποκαλείται και "υπερκινητική διαταραχή". Χαρακτηρίζεται από απροσεξία, διάσπαση της προσοχής, υπερκινητικότητα, παρορμητικότητα, δυσκολίες στην αφοσίωση στις σχολικές υποχρεώσεις ή τη συμμόρφωση σε υποδείξεις.

Δυστυχώς, δεν μπορούμε να γνωρίζουμε τις ακριβείς αιτίες που προκαλούν την ΔΕΠΥ, όμως οι γενετικοί παράγοντες φαίνεται να παίζουν μεγάλο ρόλο.

Επειδή τα χαρακτηριστικά συμπτώματα της ΔΕΠΥ, δηλ. η διάσπαση προσοχής, η παρορμητικότητα και η υπερκινητικότητα, θεωρούνται τόσο κοινά στην παιδική ηλικία, η αναγνώριση του προβλήματος συμπίπτει, στις περισσότερες περιπτώσεις, με την ένταξη του παιδιού στο σχολείο, εξαιτίας των αυξημένων απαιτήσεων για συγκέντρωση της προσοχής, οργάνωση και συμμόρφωση στους κανόνες.

Με βάση τα συμπτώματα που επικρατούν στα παιδιά σχολικής ηλικίας διακρίνουμε τρεις τύπους ΔΕΠΥ:

ΔΕΠΥ – τύπος Απροσεξίας

Ο τύπος αυτός είναι συχνός σε παιδιά σχολικής ηλικίας, που μπορεί να μη γίνουν αντιληπτά, επειδή δεν έχουν διασπαστική συμπεριφορά. Συνήθως συναντάται σε παιδιά, που διαγνώσθηκαν σε σχετικά μεγαλύτερη ηλικία, όταν είχαν ξεπεράσει τα προβλήματα υπερκινητικότητας, που πιθανότατα εμφάνιζαν σαν μικρότερα.

Το παιδί δεν μπορεί να συγκεντρωθεί, η προσοχή του πολύ εύκολα αποσπάται από άσχετα ερεθίσματα, φαίνεται ότι δεν ακούει. Δεν δίνει σημασία στις λεπτομέρειες, κάνει λάθη απροσεξίας. Δυσκολεύεται πολύ να ακολουθήσει οδηγίες και αποφεύγει εργασίες, που απαιτούν συστηματική πνευματική προσπάθεια. Συχνά ξεχνά τις σχολικές εργασίες, χάνει πράγματα και γενικά είναι ανοργάνωτο.

ΔΕΠΥ – τύπος Παρορμητικότητας/Υπερκινητικότητας

Ο τύπος αυτός είναι πιο συχνός σε παιδιά μικρότερης ηλικίας, που παρουσιάζουν έντονα υπερκινητική και παρορμητική συμπεριφορά. Στα παιδιά αυτά, το πρόβλημα της συγκέντρωσης της προσοχής δεν είναι ιδιαιτέρως εμφανές, συχνά διότι δεν έχει αναδειχτεί, καθώς δεν έχουν ακόμα κληθεί να λειτουργήσουν σε σχολικό περιβάλλον.

Σε αυτό τον τύπο το παιδί στριφογυρίζει στη καρέκλα, κουνάει χέρια, πόδια, ή κοιτά συνέχεια γύρω του και πειράζει τους άλλους, δυσκολεύεται να παραμείνει καθισμένο, σηκώνεται όταν δεν επιτρέπεται. Μιλάει συνεχώς, διακόπτει ή ενοχλεί τους άλλους, απαντάει πριν ολοκληρωθεί η ερώτηση, δεν σκέφτεται πριν αντιδράσει. Στα παιχνίδια δεν ακολουθεί κανόνες και δυσκολεύεται να περιμένει τη σειρά του. Είναι ένα παιδί «ριψοκίνδυνο», που τρέχει και σκαρφαλώνει υπερβολικά.

ΔΕΠΥ – Συνδυασμένος τύπος:

Σε αυτόν τον τύπο ΔΕΠΥ παρουσιάζεται συνδυασμός κάποιων από τα παραπάνω συμπτώματα απροσεξίας, υπερκινητικότητας και παρορμητικής συμπεριφοράς.

Τα παιδί με ΔΕΠΥ έχει συνήθως φυσιολογική διανοητική ικανότητα. Μπορεί, όμως, να παρουσιάζει γλωσσικές δυσκολίες ή ειδικές μαθησιακές ανάγκες, οι οποίες δεν είναι τυπικές, αλλά μάλλον δευτερογενείς, λόγω της επίδρασης των προαναφερθέντων προβλημάτων:

Μπορεί να έχει καθυστερημένη ανάπτυξη λόγου. Στο σχολείο μπορεί να παρουσιάζει δυσκολίες στην ανάγνωση, να μένει πίσω στις σχολικές εργασίες. Αυτό μπορεί να συνδεθεί με την αδυναμία του να συγκεντρωθεί και να μάθει νέες πληροφορίες, ιδιαίτερα σε μεγαλύτερες τάξεις.

Είναι κοινωνικά ανώριμο και δυσκολεύεται να αναπτύξει και να διατηρήσει φιλίες.

Έχει χαμηλή εμπιστοσύνη στον εαυτό του, αισθάνεται ότι είναι ανόητο, συνήθως γιατί δεν μαθαίνει τόσο γρήγορα, όσο τα άλλα παιδιά.

Συχνά παρουσιάζει επιθετικότητα, δεν ανταποκρίνεται στην πειθαρχία και έχει ξεσπάσματα θυμού. Έχει ανήσυχο ύπνο, αργεί να κοιμηθεί και ξυπνάει πολύ νωρίς το πρωί.

Η κλινική εικόνα της ΔΕΠΥ διαφέρει από παιδί σε παιδί. Συνήθως υπάρχουν διαφοροποιήσεις στην ένταση των συμπτωμάτων. κατά την διάρκεια της ημέρας, ακόμη και από ώρα σε ώρα, μπορεί να παρατηρούνται τέτοιες διακυμάνσεις στο ίδιο παιδί.

Πάντως για να υπάρχει η διάγνωση της ΔΕΠΥ, τα προβλήματα αυτά πρέπει να είναι παρατηρούνται τόσο στο σπίτι, όσο και στο σχολείο και να προκαλούν σημαντική δυσκολία στην σχολική απόδοση και την κοινωνική συναναστροφή.

Πριν γίνει διάγνωση και ξεκινήσει θεραπεία, το παιδί θα πρέπει να αξιολογηθεί σωστά. Για να γίνει αυτό, απαιτείται μια λεπτομερής αξιολόγηση των γνωστικών ικανοτήτων του παιδιού (π. χ. αν είναι σε θέση να συγκεντρωθεί στο βαθμό που αναμένεται από την χρονολογική του ηλικία). Ένα ψυχομετρικό τεστ μπορεί να δώσει χρήσιμες πληροφορίες. Αυτό μπορεί να εκτελεστεί από σχολικούς και κλινικούς ψυχολόγους.

Η τεκμηρίωση της διάγνωσης της ΔΕΠΥ γίνεται συνήθως από ένα παιδοψυχίατρο, ο οποίος θα λάβει υπ’ όψιν τα πορίσματα των δασκάλων και των σχολικών/κλινικών ψυχολόγων. Η κλινική αξιολόγηση πρέπει να περιλαμβάνει ιστορικό από τους γονείς και παρατηρήσεις από το σχολείο, καθώς και μια σύντομη επαφή με το παιδί.

Ο χειρισμός της ΔΕΠΥ συμπεριλαμβάνει εκπαιδευτικές και φαρμακολογικές θεραπείες και θεραπείες συμπεριφοράς. Αυτές δεν αποκλείονται αμοιβαία και δεν απαιτούνται για όλα τα παιδιά.

Η παιδαγωγική παρέμβαση στην αντιμετώπιση της ΔΕΠΥ είναι πολύ σημαντική. Ο ειδικός θεραπευτής, αφού αξιολογήσει τις δυσκολίες του παιδιού, θα φτιάξει ένα εξειδικευμένο πρόγραμμα παρέμβασης με συγκεκριμένους στόχους. Παράλληλα θα καθοδηγήσει τους γονείς, στο πως θα χειρίζονται τις δυσκολίες του παιδιού και θα οργανώσει την καθημερινή μελέτη με σαφείς και πρακτικές οδηγίες. Συζητώντας το θέμα με τον υπεύθυνο εκπαιδευτικό της τάξης του παιδιού, θα μπορέσει να του δώσει πολύτιμες συμβουλές και να τον βοηθήσει να χειρίζεται τις δυσκολίες του παιδιού στην τάξη.

Νίκη Λουκά B.A., M.Phil.

Ειδική Παιδαγωγός