Το Αγγελούδι μου είναι Διαβολάκι!

 «Γιατί το παιδί μου είναι ζωηρό;» «Προσπαθώ να απαντήσω αυτή την ερώτηση τρία χρόνια τώρα», λέει η Ζωή μητέρα δύο παιδιών. «Έχω μείνει ξάγρυπνη αμέτρητες νύχτες, προσπαθώντας να θυμηθώ τι έχω κάνει λάθος, από τότε που ήμουν ακόμη έγκυος, μέχρι το τι έτρωγα κατά την εγκυμοσύνη, πώς τα γέννησα, αν έπαιξε ρόλο που δεν τα θήλασα, πόσες φορές αρρώστησαν …τι να πω, δεν ξέρω!»

Δεν φταίνε οι γονείς! Οι πράξεις σας δεν ευθύνονται για τη ζωηρή φύση του παιδιού σας. Σύμφωνα με τις πιο πρόσφατες ιδιοσυγκρασιακές έρευνες, τα γονίδια επηρεάζουν πράγματι την προσωπικότητα του παιδιού, αλλά το παιδί σας δεν είναι ζωηρό γιατί είχατε δύσκολη εγκυμοσύνη, δεν το θηλάσατε ή οτιδήποτε άλλο. Τα παιδιά γεννιούνται με την τάση να δρουν και να αντιδρούν στους ανθρώπους και στα γεγονότα με συγκεκριμένους τρόπους. Οι αντιδράσεις είναι σχετικά κοινές για κάθε παιδί σε διαφορετικές καταστάσεις και περιόδους. Αυτός ο ιδιαίτερος τρόπος αντίδρασης- ο πρώτος και πιο φυσικός τρόπος αντίδρασης του παιδιού στον κόσμο που το περιβάλλει- αποκαλείται ιδιοσυγκρασία. Με τον όρο ιδιοσυγκρασία αναφερόμαστε στα έμφυτα βιολογικά, διανοητικά και συναισθηματικά χαρακτηριστικά με τα οποία γεννιέται ένα μωρό, όπως το φύλο του, την νοημοσύνη του, την προσαρμοστικότητά του ή τη συναισθηματική του διάθεση. Σύμφωνα με τη Stella Chess και τον Alexander Thomas, καθηγητές ψυχιατρικής στο Ιατρικό Κέντρο του Πανεπιστημίου της Νέας Υόρκης, τα χαρακτηριστικά αυτά σε συνδυασμό με την επίδραση του περιβάλλοντος στο οποίο γεννιέται ένα παιδί θα καθορίσουν τον εν γένει τρόπο συμπεριφοράς του. Διαμορφώνοντας και περιγράφοντας κατ' αυτόν τον τρόπο κυρίως το ''πως'' της συμπεριφοράς του παρά το ''τι'' ή το ''γιατί''. Ένα ιδιοσυγκρασιακό δραστήριο παιδί, δεν επιθυμεί απλώς να κινείται, είναι απαραίτητο να κινείται. Η ιδιοσυγκρασία του παιδιού με άλλα λόγια, δηλώνει ότι έχει την ανάγκη να φέρεται με έναν συγκεκριμένο τρόπο- και αυτή η ανάγκη είναι πραγματική. Αυτό δε σημαίνει ότι η ιδιοσυγκρασία δεν μπορεί να αλλάξει, μπορεί να μεταβληθεί ως ένα βαθμό με την κατάλληλη διαχείριση.

Κατανοώντας την ιδιοσυγκρασία του παιδιού καλύτερα, μπορούμε να αξιολογήσουμε ευκολότερα τις αντιδράσεις και ίσως μια αποτελεσματική λύση να ηρεμήσει τις καταστάσεις. Υπάρχουν εννιά διαφορετικά ιδιοσυγκρασιακά χαρακτηριστικά όπου το κάθε ένα ξεχωριστά, έχει θετικές και αρνητικές πλευρές. Καθώς θα μελετάτε κάθε χαρακτηριστικό, φροντίστε να έχετε κατά νου την πιο συνηθισμένη και φυσική αντίδραση του παιδιού σας. Αναρωτηθείτε: « Τι είδους συμπεριφορά αναμένετε συνήθως από το παιδί σας»; 

ΕΝΤΑΣΗ (πόσο έντονες είναι οι συναισθηματικές αντιδράσεις του παιδιού σας; Γελά και κλαίει δυνατά και νευρικά ή σιγανά και ήρεμα;)

ΕΠΙΜΟΝΗ ( όταν το παιδί σας επιδίδεται σε κάποια δραστηριότητα και του ζητάτε να σταματήσει, παραιτείται αμέσως ή αγωνίζεται για να συνεχίσει;)

ΕΥΑΙΣΘΗΣΙΑ (το παιδί σας αντιλαμβάνεται τους σιγανούς ήχους, τα συναισθήματα και τις αλλαγές στη θερμοκρασία, στη γεύση ή στο φως; Αντιδρά έντονα σε ορισμένα φαγητά, στα υφάσματα των ρούχων, στους έντονους θορύβους ή στο άγχος σας;)

ΟΞΥΜΜΕΝΗ ΑΝΤΙΛΗΨΗ ( το παιδί σας παρατηρεί τους ανθρώπους, τα χρώματα, τους θορύβους και τα αντικείμενα γύρω του; Ξεχνά συχνά να κάνει ό,τι του ζητήσατε, επειδή η προσοχή του αποσπάστηκε από κάτι άλλο;)

ΔΥΣΚΟΛΙΑ ΠΡΟΣΑΡΜΟΓΗΣ (πόσο γρήγορα προσαρμόζεται το παιδί σας στις αλλαγές του προγράμματος ή των καθημερινών συνηθειών του; Πώς αντιδρά στις εκπλήξεις;)

ΚΑΝΟΝΙΚΟΤΗΤΑ ( το παιδί σας τηρεί συγκεκριμένα ωράρια φαγητού, ύπνου και άλλων σωματικών λειτουργιών;)

ΕΝΕΡΓΕΙΑ ( το παιδί σας κινείται και ασχολείται με κάτι συνέχεια ή είναι ήσυχο και υπάκουο; Έχει ανάγκη να τρέχει, να χοροπηδά και να κινεί ολόκληρο το σώμα του για να νιώθει καλά;)

ΠΡΩΤΗ ΑΝΤΙΔΡΑΣΗ ( ποια είναι η πρώτη αντίδραση του παιδιού σας όταν πρόκειται να γνωρίσει νέα άτομα, να δοκιμάσει κάποια νέα δραστηριότητα ή να βρεθεί σε νέο περιβάλλον;)

ΔΙΑΘΕΣΗ ( το παιδί σας είναι συχνότερα χαρούμενο και ικανοποιημένο ή σοβαρό, σκεπτικό και κακοδιάθετο;)

Απαντώντας στα εύλογα αυτά ερωτήματα, εξασφαλίζουμε αμέσως μια πιο ήπια αντιμετώπιση. Μην ξεχνάμε όμως το ενδεχόμενο, ότι τα μικρά παιδιά έχουν το ταλέντο να φτάνουν στα άκρα τους γονείς, ώστε να ζητούν την προσοχή! Ορισμένα παιδιά, διαθέτουν επίσης το χάρισμα να εκμεταλλεύονται κάθε περίσταση για δικό τους όφελος, γνωρίζοντας ποια είναι τα αδύνατα σημεία των γονιών τους. Αν συμβεί κάτι, που το παιδί θεωρεί ευχάριστο αμέσως μετά από κάποια πράξη του, αυξάνεται αυτομάτως η πιθανότητα να επαναλάβει την ίδια πράξη και στο μέλλον. Άρα, η σύνδεση ανάμεσα στη συμπεριφορά του και το ευχάριστο γεγονός που την ακολούθησε, ενισχύει την επιθυμία του να την επαναλάβει. Είναι επίσης πιθανό ένα παιδί να απολαμβάνει την προσοχή σας, παρ’ όλο που εσείς δεν το διασκεδάζετε εξίσου. Υπάρχουν παιδιά που θα προτιμούσαν χίλιες φορές να τα μαλώνουν οι γονείς τους, παρά να τα αγνοούν τελείως. Το σενάριο είναι ως εξής: κάνουν την αταξία, εσείς βάζετε τις φωνές, για να το αποτρέψετε από την συνέχεια της αταξίας κι εκείνο χαμογελά από μέσα του με ικανοποίηση. Στο μυαλουδάκι του, η αρνητική προσοχή είναι καλύτερη από καθόλου προσοχή.

 Διαχειρίζοντας καταστάσεις

Με τον καιρό και με τη συστηματική εφαρμογή οι προσπάθειές σας θα καρποφορήσουν.

Αντιμετωπίζοντας ένα παιδί που διψά για προσοχή, δώστε του πρώτα απ’ όλα αυτό που χρειάζεται, προσοχή. Αν ασχολείστε μαζί του, μόνον όταν εκείνο είναι άτακτο, τότε θα μάθει να κάνει ζαβολιές, για να του δίνετε σημασία. Το tip είναι να σας βρίσκει δίπλα του ξαφνικά, χωρίς να το περιμένει.

Κάντε πράγματα μαζί με το παιδί όταν είναι ήρεμο κι ευτυχισμένο και να το επιβραβεύετε, όταν φέρετε καλά.

Αγνοήστε την αρνητική συμπεριφορά του, όποτε βέβαια είναι δυνατό. Ακολουθήστε συγκεκριμένο σχέδιο, για παράδειγμα, δείξτε απασχολημένοι διαβάζοντας ένα βιβλίο ή περιοδικό ή μιλώντας στο τηλέφωνο. Ότι κι αν κάνετε, παραμείνετε συνεχώς ήρεμοι και μη δείξετε καμία αντίδραση και μην πείτε τίποτα για την συμπεριφορά του.

Η λέξη «πειθαρχία» από μόνη της δηλώνει κάτι αρνητικό, σαν να πρόκειται για κάποια ποινή που επιβάλλεται στα παιδιά ενάντια στη θέλησή τους. Όμως, κάνει και ως ένα βαθμό προβλέψιμη τη ζωή του παιδιού. Βάζοντας κανόνες και κάνοντας ξεκάθαρα αντιληπτό, τι ακριβώς περιμένετε από το παιδί σας, του καθορίζει ποια είναι η συμπεριφορά που πρέπει να υιοθετήσει.

Τα πρώτα χρόνια, οι γονείς καθορίζουν τις αποδεκτές αρχές συμπεριφοράς. Το παιδί δεν συμπεριφέρεται πάντοτε καλά, όταν βρίσκεται μακριά από τη μαμά και το μπαμπά. Δύσκολο να αλλαχτούν συνήθειες, όταν το παιδί μοιράζεται για αρκετό καιρό στη γιαγιά και τον παππού, για παράδειγμα.

Ένας «περιοριστικός» γονέας έχει πολύ καθορισμένες και στενές αντιλήψεις για το τι αποτελεί αποδεκτή συμπεριφορά. Τιμωρεί το παιδί κάθε φορά που συμπεριφέρεται άσχημα και δεν το ενθαρρύνει καθόλου, να έχει δική του κρίση. Αντίθετα, ένας γονιός, που είναι υπέρ της ελευθερίας κινήσεων, αποφεύγει τους αυστηρούς κανόνες, ποτέ δεν τιμωρεί το παιδί λόγω άσχημης συμπεριφοράς  και του επιτρέπει να κάνει αυτό που θέλει, ανεξάρτητα από την επίδραση, που έχει η συμπεριφορά του στους άλλους ανθρώπους.

Οποιαδήποτε μέθοδο κι αν αποφασίσετε να χρησιμοποιήσετε δεν είναι πανάκεια. Να θυμάστε, πως κάθε παιδί είναι μια ξεχωριστή περίπτωση και πως οι παραπάνω προτάσεις δεν εγγυώνται άμεση βελτίωση της συμπεριφοράς του παιδιού σας. Αποτελούν όμως, ένα σημείο εκκίνησης για πιο αποτελεσματικούς τρόπους αντιμετώπισης δύσκολης παιδικής συμπεριφοράς.

Τίνα Γιάκα M.Ed.

Ψυχολόγος

Παιδοψυχολόγος-Συμβουλευτική Ψυχολόγος

Αναρτήθηκε από:

Νίκη Λουκά B.A., M.Phil.

Ειδική Παιδαγωγός