ΔΕΠΥ: Συμβουλές διαχείρισης των συμπτωμάτων στο σχολείο και στο σπίτι

Κάθε περίπτωση παιδιού με ΔΕΠΥ είναι διαφορετική, αφού ο εγκέφαλος του κάθε παιδιού επηρεάζεται με διαφορετικό τρόπο. Τα παιδιά μεΔΕΠΥπαρουσιάζουν μια σειρά συμπτωμάτων: μερικά είναι υπερκινητικά, κάποια ονειροπολούν συνεχώς και άλλα απλά φαίνεται να μην μπορούν να ακολουθήσουν τους κανόνες.

Είναι πολύ σημαντικό να κατανοήσουμε, πώς η διαταραχή ελλειμματικής προσοχής επηρεάζει τη συμπεριφορά του παιδιού, έτσι ώστε να μπορέσουμε σαν γονείς ή σαν εκπαιδευτικοί να επιλέξουμε τις κατάλληλες στρατηγικές, που θα μας βοηθήσουν να αντιμετωπίσουμε το πρόβλημα.

Ελλειμματική Προσοχή

Η προσοχή των μαθητών μεΔΕΠΥμπορεί πολύ εύκολα να αποσπαστεί από θορύβους, ομιλίες ή τις δικές τους σκέψεις με αποτέλεσμα να χάνουν πολλές πληροφορίες κατά τη διάρκεια του μαθήματος. Αυτά τα παιδιά έχουν πρόβλημα να παραμείνουν συγκεντρωμένα σε εργασίες που απαιτούν διανοητική προσπάθεια. Μπορεί να φαίνεται ότι σας ακούν, αλλά υπάρχει αδυναμία συγκράτησης όλων των πληροφοριών.

• Καλό είναι τα παιδιά αυτά να κάθονται μακριά από πόρτες και παράθυρα, που μπορούν να τους αποσπάσουν την προσοχή. Ιδανικότερη θέση είναι κοντά στο δάσκαλο και δίπλα τους να βρίσκεται ένας επιμελής μαθητής, ο οποίος θα μπορεί να βοηθήσει όποτε χρειαστεί.
• Αφίσες, βιβλία ή παιχνίδια δεν πρέπει να διασπούν το οπτικό πεδίο του παιδιού.
• Πάνω στο θρανίο/γραφείο του να υπάρχουν μόνο τα απολύτως απαραίτητα υλικά για το μάθημα.
• Αγοράζουμε γραφική ύλη (μολύβια, πέννες, σβηστήρια, ξύστρες, χάρακες) στην απλούστερη της μορφή, χωρίς περιττά στολίδια. Αυτά θα του κλέψουν την προσοχή σε χρόνο μηδέν.
• Οι σταθερές ρουτίνες ευνοούν το παιδί με ΔΕΠΥ. Γι’ αυτό, το πρόγραμμα καθημερινών δραστηριοτήτων πρέπει να είναι καλά οργανωμένο και δομημένο. Όταν  το παιδί το γνωρίζει από πριν, θα του είναι πιο εύκολο να μην ξεφεύγει από αυτό.
• Στην τάξη διευκρινίζουμε τι  περιμένουμε από τα παιδιά να μάθουν κατά τη διάρκεια του μαθήματος.
• Χωρίζουμε τις μακροσκελείς εργασίες σε μικρότερες. Το παιδί με ΔΕΠΥ νιώθει χαμένο αντικρίζοντας μεγάλες εργασίες και πολύ συχνά αρνείται να δοκιμάσει να εμπλακεί με το σχολικό έργο. Δίνοντας μικρά κομμάτια κάθε φορά, μπορούμε να αντιμετωπίσουμε αυτό το πρόβλημα και να διευκολύνουμε το παιδί.
• Επιτρέπουμε μικρά συχνά διαλείμματα. (Μπορούμε, για παράδειγμα, να το βάλουμε να καθαρίσει τον πίνακα, να μοιράσει τα φυλλάδια κλπ)
• Αν παρατηρήσουμε ότι η προσοχή του παιδιού διασπάται, μπορούμε να το επαναφέρουμε περνώντας από δίπλα του και ακουμπώντας του τον ώμο, χωρίς να του απευθύνουμε το λόγο.

Αν στο σπίτι υπάρχουν κατοικίδια, αυτά θα πρέπει να βρίσκονται σε άλλο χώρο όταν το παιδί εργάζεται.

 Παρορμητικότητα

Το παιδί με ΔΕΠΥ δυσκολεύεται να ελέγξει τις παρορμήσεις του και συχνά διακόπτει τους άλλους όσο μιλούν. Μπορεί να έχει εκρήξεις θυμού και να γίνει επιθετικό ή αγενές. Κάνοντάς του παρατηρήσεις μέσα στην τάξη ή μπροστά σε άλλα μέλη της οικογένειας δεν βοηθά το πρόβλημα και μπορεί να κάνει τα πράγματα χειρότερα, πληγώνοντας παράλληλα την αυτοεκτίμησή του, που είναι αρκετά εύθραυστη.

Η ανάπτυξη μιας «μυστικής γλώσσας» βοηθά πολύ.

Μπορούμε να χρησιμοποιήσουμε διακριτικές χειρονομίες ή λέξεις που έχουμε συμφωνήσει μαζί του προηγουμένως, ώστε να ξέρει πότε πρέπει να σταματήσει, χωρίς να του κάνουμε παρατήρηση. Ενισχύουμε θετικά και επαινούμε το παιδί, όταν δεν διακόπτει τους άλλους που μιλούν, αλλά περιμένει να ολοκληρώσουν.

Τα παιδιά μεΔΕΠΥενεργούν πολλές φορές χωρίς να σκεφτούν, με αποτέλεσμα συνήθως να δημιουργούν δύσκολες κοινωνικές καταστάσεις και προβλήματα μέσα στην τάξη. Συχνά μπορεί να θεωρηθούν επιθετικά ή απείθαρχα. Αυτό είναι ίσως και το πιο σοβαρό σύμπτωμα που δημιουργεί αναστάτωση στο σχολείο.

Ακολουθούν κάποιες ιδέες για τη διαχείριση της παρορμητικότητας, που μπορούν να δώσουν στα παιδιά με ΔΕΠΥ μια αίσθηση ελέγχου πάνω στη συμπεριφορά τους.

• Φτιάχνουμε γραπτώς ένα σχέδιο συμπεριφοράς και το δίνουμε στο μαθητή. Μπορούμε να το κολλήσουμε στον τοίχο ή στο γραφείο του παιδιού.
• Το παιδί πρέπει να γνωρίζει ποια συμπεριφορά είναι ανάρμοστη. Αφού αυτή παρουσιαστεί, δίνουμε αμέσως συνέπειες. Η εξήγησή μας θα πρέπει να είναι συγκεκριμένη και με λίγα λόγια.
• Αναγνωρίζουμε την καλή συμπεριφορά παρέχοντας θετική ενίσχυση. Βεβαιωνόμαστε  ότι το παιδί ξέρει τι έκανε σωστά και γιατί το επαινούμε.
• Επιβραβεύουμε και επαινούμε πάντοτε άμεσα τη σωστή απάντηση, την προσπάθεια αλλά και τη σωστή συμπεριφορά. Η ανατροφοδότηση προς το μαθητή θα πρέπει να είναι συνεχής.
• Οι επαίνοι που δίνουμε πρέπει να είναι τέτοιοι ώστε να βοηθούν το παιδί να καταλάβει ότι το κατάφερε. Αντί να του πούμε «Μπράβο» ή «Πολύ καλά» είναι προτιμότερο να του πούμε «Μπράβο σου, που ακολούθησες τις οδηγίες».
• Πολύ χρήσιμο και βοηθητικό (ειδικά για τους μικρότερους μαθητές) είναι ένα «τετράδιο επιβράβευσης», όπου ο δάσκαλος μπορεί να κολλήσει ένα αστεράκι, όταν το παιδί πετυχαίνει τους στόχους που τέθηκαν. Κάτι παρόμοιο μπορεί να κάνει και ο γονιός στο σπίτι, ίσως όχι σε τετράδιο, αλλά σε ένα χαρτονάκι τετραγωνισμένο, που θα τοποθετηθεί σε περίοπτη θέση.
• Εξαιρετικά χρήσιμο θα ήταν ακόμη ένα τετράδιο επικοινωνίας με τους γονείς του παιδιού, όπου μπορεί να αναγράφεται καθημερινά η πρόοδός του στο σχολείο αλλά και στο σπίτι.  Η συνεργασία γονέων-εκπαιδευτικών αλλά και θεραπευτών είναι απαραίτητη.

Υπερκινητικότητα

Πολλές φορές η ΔΕΠΥ προκαλεί ανάγκη για συνεχή κίνηση. Πρέπει, λοιπόν, να κατανοήσουμε ότι για αυτά τα παιδιά το να παραμείνουν στη θέση τους είναι άθλος και προϋποθέτει μια μάχη με τον εαυτό τους.

• Χρειάζεται να σκεφτούμε δημιουργικούς τρόπους για να κινείται το παιδί ανά τακτά χρονικά διαστήματα. Αν το βοηθήσουμε να απελευθερώσει ενέργεια, μπορεί να του είναι πιο εύκολο να κρατήσει το σώμα του πιο ήρεμο κατά τη διάρκεια μιας εργασίας.
• Όταν παρατηρήσουμε ότι το παιδί αρχίζει να παρουσιάζει κινητικότητα μπορούμε να το στείλουμε για κάποιο θέλημα εντός ή εκτός τάξης προκειμένου να εκτονώσει την υπερκινητικότητά του.
• Μπορούμε να ζητήσουμε  από το παιδί με ΔΕΠΥ να τρέξει για ένα θέλημα, να κάνει μια εργασία για μας (είναι πάντα πολύ πρόθυμο), ακόμα κι αν αυτό σημαίνει απλά να περπατήσει μέσα στο δωμάτιο για να ξύσει το μολύβι του, να σβήσει τον πίνακα ή να ανάψει το φως.
• Μια μπάλα για το άγχος, ένα μικρό παιχνίδι ή ένα άλλο αντικείμενο μπορεί να βοηθήσει το παιδί να εκτονώνει διακριτικά την ενέργειά του.
• Ενθαρρύνουμε το παιδί να παίξει ένα άθλημα ή να τρέξει για λίγη ώρα πριν και μετά το σχολείο ή το διάβασμα στο σπίτι. Έτσι θα μπορέσει να «αδειάσει» την περισσευούμενη ενέργεια και θα καθίσει ευκολότερα ήσυχο.
• Ο χρόνος μπροστά από μια οθόνη πρέπει να περιοριστεί και να αυξηθεί ο χρόνος για κίνηση.

Νίκη Λουκά B.A., M.Phil.

Ειδική Παιδαγωγός