Συμμετοχή των παιδιών στις δουλειές του σπιτιού

Ήδη από την ηλικία των τριών ετών το παιδί αρχίζει να ζητά να βοηθήσει το γονιό στις διάφορες εργασίες που γίνονται στο σπίτι. Καλό είναι αυτή η προσφορά να γίνει αποδεκτή, πριν χαθεί η επιθυμία του παιδιού να συμβάλει κι αυτό. Ακόμα, όμως, κι αν δεν το ζητήσει το παιδί από μόνο του, ο γονιός μπορεί να το ενθαρρύνει να αναλάβει κάποια καθήκοντα και να κάνει αυτό που μπορεί, ανάλογα με την ηλικία και την ανάπτυξή του.

Στη συνέχεια παρουσιάζονται κάποιες «εργασίες» που μπορεί να αναλάβει ένα παιδί, ανάλογα με τις σωματικές του δυνατότητες. Επειδή δεν έχουν όλα τα παιδιά τον ίδιο ρυθμό ανάπτυξης, καλό είναι να έχουμε τα ηλικιακά ορόσημα ως μια γενική εικόνα. Παρατηρώντας πώς συμπεριφέρεται το παιδί, μπορούμε να καταλάβουμε τι μπορεί να κάνει.

Μέχρι 2 ετών: μπορεί συνήθως να γυρίζει τις σελίδες ενός βιβλίου, να βγάζει τα παπούτσια και τις κάλτσες του, να ποτίζει τον κήπο χρησιμοποιώντας μικρό ποτιστήρι ή λάστιχο, να βοηθά στο τάισμα του κατοικίδιου, να σκουπίζει το χαλί με μικρή ηλεκτρική σκούπα.

2-3 ετών: μπορεί να τοποθετεί τα παιχνίδια στο κουτί, να επιστρέφει βιβλία στο ράφι, να τρώει μόνο του χρησιμοποιώντας δάκτυλα, κουτάλι, πιρούνι και ποτήρι, να λιώνει και να ανακατεύει το φαγητό, να απλώνει βούτυρο ή μαρμελάδα στο ψωμί του, να πλένει και να σκουπίζει τα χέρια του, να σκουπίζει τον πάγκο, να πηγαίνει στην τουαλέτα μόνο του ή να φέρνει καθαρή πάνα για να αλλάξει. Μπορεί να ντύνεται και να γδύνεται με μικρή βοήθεια, να φορά τα παπούτσια του, να βάζει τα άπλυτα στο καλάθι, να ξεχωρίζει τα ρούχα, να ξεχωρίζει τα μαχαιροπήρουνα, να ξεσκονίζει, να πετάει τα σκουπίδια στο καλάθι.

4-5 ετών: τώρα πια μπορεί, μεταξύ άλλων, να τακτοποιεί τα παιχνίδια του, να βουρτσίζει μόνο του τα δόντια του, να ντύνεται μόνο του, να στρώνει το κρεβάτι του, να σκουπίζει κάτι που έχυσε, να ετοιμάζει ένα απλό σνακ, να σερβίρει νερό στο τραπέζι από μικρές κανάτες, να τινάζει το τραπεζομάντηλο, να βοηθάει στο άδειασμα του πλυντηρίου πιάτων, να τακτοποιεί τα πλυμένα μαχαιροπίρουνα, να βοηθά στο άπλωμα και στο δίπλωμα των ρούχων, να χειρίζεται ηλεκτρικό σκουπάκι, να ποτίζει τα φυτά, να σκάβει, να ξεχορταριάζει.

6-7ετών: είναι σε θέση να αντιληφθεί τι πρέπει να γίνει στο στρώσιμο του τραπεζιού, μπορεί να χρησιμοποιεί φλιτζάνια με μεζούρες για το μαγείρεμα και δοσομετρητές για το σαπούνι πλυντηρίου ή για το φαγητό του κατοικιδίου, μπορεί να φτιάχνει απλή σαλάτα, μπορεί να τακτοποιεί καθαρές κάλτσες, να αλλάζει ρολό υγείας στην τουαλέτα, να βγάζει σκουπίδια από μικρότερους κάδους, να καθαρίζει με την ηλεκτρική σκούπα την οποία θέτει σε λειτουργία ο γονιός.

8-9 ετών: αποκτά την ικανότητα να χτυπάει αυγό για ομελέτα, να μαζεύει το τραπέζι μετά το φαγητό, να τακτοποιεί τα ψώνια, να γεμίζει το πλυντήριο πιάτων, να πλένει στο χέρι ένα μικρό ρούχο, να απλώνει και μαζεύει τα πλυμένα ρούχα, να ξεσκονίζει τα έπιπλα.

10-11 ετών: προετοιμάζει απλό γεύμα, βοηθάει στην καθαριότητα της κουζίνας, τακτοποιεί τα πράγματα μετά το μπάνιο του, σκουπίζει χαλάκια με την ηλεκτρική σκούπα, σκουπίζει τη βεράντα.

12 ετών και άνω: ψωνίζει από το σούπερ μάρκετ τα πράγματα της λίστας, φτιάχνει ένα απλό γλυκό, σιδερώνει εύκολα ρούχα, σφουγγαρίζει, βοηθά στο πλύσιμο αυτοκινήτου, ασχολείται με την κηπουρική.

Στάση γονέα

Μπορεί να πιστεύετε ότι το παιδί σας είναι πολύ μικρό ακόμα αλλά είναι πιο ικανό από ό,τι νομίζετε. Τα παιδιά μπορούν να κάνουν πολλές δουλειές σε πρώιμο στάδιο. Και βέβαια θα μάθουν μέσα από την πράξη.

Μην περιμένετε ότι από την πρώτη στιγμή θα ολοκληρώσει άψογα αυτό που του αναθέσατε. Εφοδιαστείτε με υπομονή και δώστε χρόνο στον εαυτό σας και στο παιδί.

Μη θυμώσετε για τυχόν ατυχήματα που μπορεί να συμβούν. Αν κάνει κάτι λάθος, αναγνωρίστε την προσπάθειά του (και όχι το τέλειο αποτέλεσμα) και παροτρύνετε το να συνεχίσει, βοηθώντας το λίγο, αν πρέπει, δίνοντάς του παράλληλα δυνατότητα εξέλιξης.

Επαινέστε το παιδί σας και μη περιμένετε να γίνει πρώτα η δουλειά και μετά να το κάνετε. Ενθαρρύνετε το παιδί σε αυτό που κάνει και πείτε του πόσο ευχαριστημένοι είστε και πόσο σημαντική είναι η συμβολή του.

Φροντίστε το παιδί να είναι συνεπές στη δουλειά που ανέλαβε. Θυμηθείτε πώς είναι σημαντικό να τηρείται το πρόγραμμα, ενδεχομένως και με μία αυστηρότητα. Διαφορετικά το παιδί θα πιστέψει, πώς πάντα θα μπορεί να την «γλυτώσει» και να κάνει άλλος τις δουλειές του.

Δώστε του συγκεκριμένες οδηγίες. Για παράδειγμα η φράση «Μάζεψε το δωμάτιο σου» μπορεί να ερμηνευτεί με διάφορους τρόπους. Αντί αυτού, πείτε « Βάλε τα ρούχα σου στην ντουλάπα, τα βιβλία στο ράφι, τα πιάτα στην κουζίνα και τα παιχνίδια στο κουτί με τα παιχνίδια.»   

Διευκολύνετε το παιδίαρχικά δείχνοντάς του βήμα - βήμα πώς γίνεται η δουλειά και στη συνέχεια αφήστε το να σας βοηθήσει να την κάνετε. Ακολούθως, μπορεί το παιδί να την ολοκληρώσει μόνο του υπό τη δική σας εποπτεία. Όταν τα καταφέρει μπορεί να τα κάνει όλα μόνο του.

Μπορεί για ένα παιδί να είναι βαρετό να κάνει κάθε μέρα ή κάθε εβδομάδα την ίδια δουλειά, π.χ. να στρώνει τραπέζι ή να βάζει σκούπα στο δωμάτιό του. Προσφέρετε του ποικιλία, φροντίζοντας ανά διαστήματα να του αλλάζετε τις δουλειές για να του δίνετε ένα παραπάνω κίνητρο να προθυμοποιείται.

Φτιάξτε «ατμόσφαιρα». Το καθάρισμα, αλλά και οποιαδήποτε άλλη δουλειά δεν πρέπει να μοιάζει με αγγαρεία. Βάλτε μουσική με ζωηρό ρυθμό. Η μουσική κάνει το καθάρισμα να μοιάζει με διασκέδαση. Έτσι, γίνεται μια ευχάριστη συνήθεια».

Δώστε κίνητρο. Μπορείτε, για παράδειγμα, να οργανώσετε ένα διαγωνισμό για το ποιος θα τελειώσει τις δουλειές πρώτος. Αν υπάρχει και λίγος ανταγωνισμός, οι δουλειές του σπιτιού μάς φαίνονται λιγότερο βαρετές.

Όταν ένα παιδί αναλαμβάνει ευθύνες, νιώθει ισότιμο μέλος της οικογένειας και όχι μωρό ή απλός καταναλωτής. Αποκτά αυτοπεποίθηση, αφού είναι ικανό να φέρει εις πέρας διάφορα «έργα» και αντιλαμβάνεται ότι υπολογίζουν στη «δύναμή» του. Έτσι, νιώθει, έμπρακτα, ότι είναι χρήσιμο σε αυτούς που αγαπά και ταυτόχρονα αυξάνεται η αυτονομία και η ανεξαρτησία του.

Αυτά τα θελήματα αποτελούν ένα σημαντικό μέρος της ευρύτερης εκπαίδευσής του. Ξεκινώντας από το σπίτι, που είναι μια μικρή κοινωνία, κατανοεί ότι δεν έχει μόνο δικαιώματα αλλά και υποχρεώσεις, κάτι που θα το βοηθήσει και στην ομαλότερη ένταξή του στα ευρύτερα κοινωνικά σύνολα.

Νίκη Λουκά B.A., M.Phil.

Ειδική Παιδαγωγός