Σχολική Ετοιμότητα - Είναι το παιδί μου έτοιμο να ενταχθεί στην Α΄ Δημοτικού;

Είναι πολύ σημαντικό να ξέρουμε, αν το παιδί μας είναι έτοιμο να πάει στο Δημοτικό Σχολείο. Η Α' Δημοτικού αποτελεί τον θεμέλιο λίθο της σχολικής πορείας του κάθε παιδιού. Για να έχουμε καλούς μαθητές, πρώτα πρέπει να  έχουμε έτοιμους μαθητές στο να δεχτούν γνώση και αυτό δεν καθορίζεται αποκλειστικά και μόνο από την χρονολογική τους ηλικία.

Σχολική ετοιμότητα είναι ένα ορισμένο επίπεδο ανάπτυξης (σωματικής/κινητικής, ψυχοκοινωνικής / συναισθηματικής, γλωσσικής / γνωστικής) ενός παιδιού, που του επιτρέπει να ανταποκριθεί με επιτυχία στις απαιτήσεις του δημοτικού σχολείου.

Ηλικιακά, τα περισσότερα παιδιά έχουν φτάσει σ’ αυτό το επίπεδο και πληρούν τις προϋποθέσεις ένταξης μεταξύ  5ετών και 7μηνών και 6 ετών και 6 μηνών.

Κάποια παιδιά, όμως, παρότι βρίσκονται στην ηλικία αυτή και τυπικά δικαιούνται να φοιτήσουν στην Α’ Δημοτικού, δεν είναι ακόμη ‘ώριμα’ ώστε να αντεπεξέλθουν με επάρκεια στο νέο απαιτητικό τους ρόλο.

Το παιδί κατά την ένταξη στο δημοτικό σχολείο θα πρέπει να έχει κατακτήσει τις ακόλουθες δεξιότητες:

Σωματικός/κινητικός τομέας

• Είναι ανεξάρτητο στο πλύσιμο ,ντύσιμο, φαγητό, τουαλέτα
• Έχει καλή συγκέντρωση, όταν του ανατίθεται μια δραστηριότητα την ολοκληρώνει
• Η παραμονή του στην καθιστή θέση είναι ικανοποιητική
• Κρατά σωστά το μολύβι, η λαβή που χρησιμοποιεί, το βοηθάει στο γράψιμο
• Αντιγράφει λέξεις και σχήματα
• Χρησιμοποιεί το ψαλίδι
• Ξεχωρίζει το αριστερό από το δεξί
• Γράφει - ζωγραφίζει μέσα σε πλαίσιο
• είναι σε θέση να ανταποκρίνεται σε δραστηριότητες αδρής κινητικότητας (ισορροπία, ασκήσεις με πηδήματα και μπάλα κλπ )

Ψυχοκοινωνικός / συναισθηματικός τομέας (ικανότητα προσαρμογής του παιδιού στις απαιτήσεις του περιβάλλοντος)

• Έχει βλεμματική επαφή
• Δεν είναι προσκολλημένο και άμεσα εξαρτημένο από τους γονείς του       
• Χαιρετάει σε είσοδο και έξοδο από κάποιο χώρο
• Μπορεί να συστηθεί σε κάποιον
• Προσαρμόζεται σε μη οικείες συνθήκες
• Μπορεί να συνεργάζεται με το δάσκαλο
• Εκφράζει τις ανάγκες του
• Δείχνει ενδιαφέρον και περιέργεια
• Παίρνει πρωτοβουλία για έναρξη σχέσεων με τα άλλα παιδιά
• Διατηρεί αρμονικές σχέσεις μαζί τους
• Παίζει μαζί τους, ακολουθώντας τους κανόνες του παιχνιδιού
• Περιμένει την σειρά του
• Διαχειρίζεται τις συγκρούσεις εποικοδομητικά
• Υποχωρεί, αν υπάρχει ανάγκη
• Συμμετέχει σε δραστηριότητες της τάξης
• Ακολουθεί οδηγίες και κανόνες της τάξης
• Μπορεί να πάρει πρωτοβουλίες
• Έχει κίνητρο
• Διατηρεί θετική στάση απέναντι στο σχολείο και την μάθηση
• Δείχνει προσοχή και συγκεντρώνεται στην ολοκλήρωση ενός έργου χωρίς υπενθυμίσεις
• Έχει την  ικανότητα να αναγνωρίζει  τα συναισθήματά του
• Έχει την  ικανότητα να δείχνει/εξωτερικεύει τα συναισθήματά του
• Μπορεί να τα διαχειρίζεται
• Αρχίζει να κατανοεί  τα συναισθήματα των άλλων
• Αρχίζει να αναπτύσσει την ικανότητα στρατηγικών  για την επίλυση προβλημάτων της καθημερινής ζωής
• Διαχωρίζει το φανταστικό από το πραγματικό
• Αντέχει στην πίεση και  είναι σε θέση να ζητήσει βοήθεια αν χρειαστεί
• Μπορεί να διαχειριστεί την ματαίωση

Γλωσσικός / γνωστικός τομέας

• Ανταποκρίνεται σε σύνθετες εντολές (π.χ.: σχεδίασε ένα μεγάλο σπίτι πάνω στο κίτρινο τραπέζι)
• Παρακολουθεί και κατανοεί ιστορίες (κατάλληλες για την ηλικία του)
• Παρακολουθεί και κατανοεί μια απλή συνομιλία
• Κατανοεί  ανέκδοτα και γρίφους
• Κατανοεί απλά λογοπαίγνια
• Αρθρώνει σωστά όλους τους ήχους της γλώσσας
• Η ομιλία του είναι πλήρως κατανοητή από μη εξοικειωμένους ακροατές/συνομιλητές
• Χρησιμοποιεί σωστά την μελωδικότητα της φωνής του, ψιθυρίζει και αλλάζει τόνο φωνής αν χρειαστεί
• Χρησιμοποιεί προτάσεις που περιλαμβάνουν δύο ή περισσότερες ιδέες
• Χρησιμοποιεί περιγραφική γλώσσα
• Γνωρίζει απέξω και απαγγέλλει κάποια κοινά ποιηματάκια και τραγούδια
• Προσποιείται, δημιουργεί και συνθέτει ιστορίες
• Μπορεί να αφηγηθεί μια απλή μικρή ιστορία
• Κάνει ερωτήσεις και εκφράζει την περιέργεια του
• Εκφράζει ιδέες έτσι ώστε οι άλλοι μπορούν να τις καταλάβουν
• Απαντάει σε «ναι / όχι» ερωτήσεις
• Απαντάει σε ανοιχτές ερωτήσεις (π.χ., «Τι έχετε για μεσημεριανό σήμερα;»)
• Απαντάει σε ερωτήσεις που εισάγονται με τι, πώς, πού, πότε, γιατί
• Συμμετέχει σε συζητήσεις
• Κάνει το ίδιο το παιδί έναρξη συζήτησης
• Χρησιμοποιεί πληθυντικό αριθμό, αντωνυμίες και χρόνους σωστά
• Χρησιμοποιεί  τη γλώσσα για να μιλήσει για τα αντίθετα και να συγκρίνει τα πράγματα
• Μιλά για πράγματα που πρόκειται να συμβούν, καθώς και πράγματα που έχουν ήδη συμβεί
• Μπορεί να βρει λέξεις που αρχίζουν από έναν ήχο; (π.χ.: βρες λέξεις που αρχίζουν από /α/, όπως λέμε αμάξι)
• Μπορεί να πει το πρώτο φώνημα  μιας λέξης
• Εντοπίζει μεμονωμένα φωνήματα μέσα σε λέξη
• Μπορεί να συλλαβίσει μια λέξη χτυπώντας παλαμάκια
• Μπορεί να διακρίνει λέξεις που μοιάζουν ακουστικά (κότα – νότα)
• Μπορεί να κάνει ακουστικά παιχνίδια με τη δομή της λέξης; (π.χ.: έχω τη λέξη μαχαίρι, βγάζω /μα/, ποια νέα λέξη βγαίνει;)
• Αναγνωρίζει μεμονομένα τα κεφαλαία φωνήματα του αλφάβητου
• Μπορεί να γράφει τα περισσότερα γράμματα του αλφάβητου
• Μπορεί να γράφει το όνομα του
• Μπορεί να φτιάξει με ξυλάκια απλή κατασκευή, που βλέπει σε μοντέλο
• Κατανοεί και χρησιμοποιεί σωστά έννοιες του χώρου (πάνω-κάτω, μέσα-έξω, μπροστά-πίσω, κοντά-μακριά, ανάμεσα,  δεξιά-αριστερά, πρώτο-τελευταίο κτλ)
• Κατανοεί και χρησιμοποιεί σωστά έννοιες του χρόνου (πρωί-μεσημέρι-βράδυ, πριν-τώρα-μετά, χθες-σήμερα-αύριο κτλ)
• Λέει τις ημέρες της εβδομάδας με την σειρά
• Γνωρίζει τις εποχές του χρόνου και τις συνδέει με τα αντίστοιχα καιρικά φαινόμενα (πχ. Τον χειμώνα κάνει κρύο)
• Γνωρίζει σχήματα και χρώματα
• Αναγνωρίζει μεγέθη (π.χ. μικρό  – μεγάλο, μεσαίο, ψηλό – κοντό ) και μπορεί να κάνει συγκρίσεις μεγεθών
• Γνωρίζει ποσοτικές έννοιες όπως: πολλά-ένα-λίγα, γεμάτο, περισσότερο, καθόλου, ολόκληρο,  περισσότερα-λιγότερα, άδειο-γεμάτο κλπ
• Μπορεί να κάνει σειροθετήσεις κατά μέγεθος και ποσότητα
• Μπορεί να ομαδοποιεί αντικείμενα
• Μπορεί να καταμετρήσει τουλάχιστον δέκα αντικείμενα
• Μπορεί να αναγνωρίσει τους αριθμούς ως το δέκα
• Μπορεί να αντιστοιχίσει αριθμό με αντίστοιχο αριθμό αντικειμένων
• Μπορεί να αναγνωρίσει ιδιότητες αντικειμένων (πχ. μαλακό-σκληρό, βρεγμένο -στεγνό, γυάλινο, πλαστικό, ξύλινο, κρύο-ζεστό)
• Αναγνωρίζει και εντοπίζει ομοιότητες και διαφορές (π.χ. σε αντικείμενα, εικόνες)
• Αναγνωρίζει και τοποθετεί αντικείμενα με τη σειρά πρώτο-δεύτερο-τρίτο
• Αντιλαμβάνεται την έννοια μισό –ολόκληρο

Αν ένα παιδί υστερεί αναπτυξιακά στις περισσότερες από αυτές τις δεξιότητες, τότε πιθανόν να μην είναι ακόμα έτοιμο για να φοιτήσει στην Α’ Δημοτικού. Σε αυτή την περίπτωση ο έλεγχος της σχολικής ετοιμότητας κρίνεται απαραίτητος.

Η αξιολόγηση και ο έλεγχος της σχολικής ετοιμότητας ενός μαθητή, γίνεται μέσω αξιολογητικών δοκιμασιών, που  χορηγεί μια διεπιστημονική ομάδα, η οποία απαρτίζεται από πολλές ειδικότητες όπως: παιδοψυχίατρους,  αναπτυξιολόγους, παιδονευρολόγους, ειδικούς παιδαγωγούς, ψυχολόγους, λογοθεραπευτές, εργοθεραπευτές. Ο κάθε ειδικός εξετάζει το δικό του πεδίο δράσης μελετώντας τις δεξιότητες του παιδιού,  ώστε να καθοριστεί η σχολική του ετοιμότητα.

Νίκη Λουκά B.A., M.Phil.

Ειδική Παιδαγωγός